Қазақ әдебиетінің тақырыптық ерекшелігімен өзгешеленіп тұратын саланың бірі де бірегейі балалар әдебиеті.Қазақ балалар әдебиеті — қазақ қоғамымен дамып, өсіп келе жатқан сала. Балалар әдебиетіне тән өзіндік ерекшеліктер бар.
«Балаларға арналған шығармалардың басты геройы бала болуы міндетті емес, тіпті бір де бала қатыстырмай балаларға арнап шығарма жазуға болады»- деген ерекшелігіне баса назар аударуға әбден болады. Балалар әдебиетінде уайым, қайғы жоқтың қасы және балалар әдебиетінің ең ерекше тұсы , балаларды өз отанынын сүйетін патриот, батыр образын жасауы. «Балалар әдебиетінің тағы бір қасиеті-юмор. Чуковскиййдің айтуынша «күлуге деген үлкен қажеттілік» бар. Көркем шығарма балаларды көңілдендіру үшін ғана күлдірмейді, олардың бойында юмор сезімін тәрбиелеу үшін күлдіреді. Өйткені юмор сезімі бала өскенде оның кез келген қолайсыз ортаға қарсы қорғаныс қабілетін арттырады және ұсақ-түйек қажетсіз кикілжіңдерден жоғары тұруға үйретеді». Сонымен қатар балалар әдебиеті тәлім-тәрбие құралына да айналып үлгерген. Қазақ халқының ауыз әдебиеті, батырлары жыры мен жыраулар поэзиясы тұнып тұрған балалар әдебиеті.
Балалар әдебиеті халықтың дәстүрлі бала тәрбиесінің негізінде туып қалыптасқан, ауқымы кең көркем шығармалардан тұрады. Мазмұны ғибратты, тілі көркем, ұғымды, ғасырлардан жеткен халық даналығына, тәжірибесіне суарылған қазақ балалар әдебиеті — балалардың мінез-құлқын, көркемдік талғамын танытатын, шығарманың қуат көзін ашатын асыл мұра. «Қазақ балалар әдебиеті басқа да көркем шығармалар тәрізді сан ғасырлық тарихи даму кезеңдерді басынан өткеріп келеді.
Қазақ әдебиеті мен балалар әдебиетінде зор жаңалықпен келген тұлғаның бірі және балалар әдебиетінің атасы Ыбырай Алтынсарин. Ыбырай Алтынсарин дегенде ойымызға сан ақпараттар оралары анық. Себебі, бұл кісі қазақ балалары үшін үлкен жаңалықтар аша білді. Алғашқысы қазақ балалары үшін тұңғыш білім ордасын яғни мектеп ашқан ұлы ұстаз. Қазақ елін қараңғылық бұғауынан алып шығып, көзін ашып, көкірегін оятуды көздеген халық қамқоршысы. Ыбырай Алтынсариннің шығармашылығы мен оқулығының басым көпшілігі балаларға арналып жазылған. Оған дәлел:
Ыбырай Алтынсариннің 1879 жылы жарық көрген «Қазақ хрестоматиясы» оқулығы. Ол бұл оқулықты бала санасына жақсы әсер етіп, жақсы істерге үйрететін құрал ретінде санады. Меніңше Ыбырай ата жазған барлық оқулық оқушылардың белгілі бір тұлға және көзі ашық, көкірегі ашық азамт болып қалыптасуына арналды.
Ыбырай Алтынсариннің шығармашылығының бір бөлігі- өлеңдері. Олар: «Кел,балалар оқылық», «Өнер -білім бар жұрттар», «Өзен», «Жаз» т.б өлеңдері балаларға арналған деп толық негізде айта аламыз. «Кел, балалар оқылық» өлеңіндегі шумақтардың әрқайсысының өзінде ақ тұнып тұрған мағына. Оқушыларды оқуға, білім алуға шақырып жатқанын көзі ашық адамның бәрі керемет ұғады.
Оқысаңдар, балалар,
Шамнан шырақ жағылар.
Тілегенің алдыңнан
Іздемей ақ табылар.
Кел, балалар, оқылық
Сонымен қатар Ыбырай Алтынсариннің балаларға арнап жазған және басқа ұлт жазушылардан аударған әңгімелері бар.Әңгімелерінде : білім алу, оқу және еңбекқорлық , адалдық тақырыптарында қалам тербеді. «Бақша ағаштары», «Асыл шөп», «Әдеп», «Әке мен бала» әңгімелерін оқығанда, жастарды ізгілікке, бауырмалдық пен мейірімділікке, достық қасиеттерге баулуды көздегенін анық байқадым Ал, «Тіршіліктің тұтқасы еңбек» деп түсінетін Ыбырай «Қыпшақ Сейітқұл», «Мейірімді бала», «Мұңсыз адам» атты туындыларында еңбекті бірінші орынға қойып, тәрбие негізі адал еңбекте деп қорытындылайды. Аудармалары қатарына И.Крыловтың «Егіннің бастары», «Қарға мен түлкі», Л.Толстойдың «полкан деген ит», Паульсонның «Аурудан аяған күштірек, «Тәккәппаршылық» сияқты әңгімелерін балаларға арнап аударды.
Ыбырай Алтынсарин өмір сүрген ғұмырында өшпес мұра мен тарих қалдырды. Олай айқанымның себебі жоғарыда айтылған шығармалары мен ұстаздық жолы. Әрі ұстаз , әрі жазушы бола білген Ыбырай Алтынсарин балалар әдебиетінде « балалар әдебиетінің атасы» атымен мәңгі сақталатынына толықтай сенемін. Ыбырайдың ұстаздық еткен жолымен өзімде ұстаз қызметін атқарып жатырмын. Балалардың білімі мен тәрбиесінің жақсы қалыптасуы әрқашанда мұғалімдерге байланысты болмақ.
Ыбырай салған сара жол әр уақытта да жалғасын табары сөзсіз. «Балалар әдебиетінің атасы Ыбырай» әр баланың жадында!
Загрузка…
Перезагрузить документ 
Открыть в новой вкладке 
