Әлеуметтік-экономикалық дамудың қазіргі кезеңінде, оқу тәрбие жұмысының жаңару заманында ағарту саласының мектеп жасына дейінгі тәрбиелеу, білім беру буынында шешуін күткен келелі мәселелер тұр. Атап айтқанда, ол балалардың жеке басын дамыту, психикалық дамуын, даралық ерекшеліктерін, ішкі потенциалын анықтап, жан-жақты зерттеу негізінде оқу-тәрбие жұмысын балалардың жақын арадағы даму аймағына бағыттау.
Ал балалар тәрбиесіне, дамуына мектеп жасына дейінгі кездің ықпалы аса зор екені бәрімізге белгілі. Бүгінде қоғамға құзыретті педагог, жан-жақты дайындалған, адамзатты сүюдің, инабаттылықтың үлгісі болып табылатын, педагогикалық шеберлікті меңгерген педагог қажет. Әр адам қоғамда өмір сүреді және қоғамда белгілі бір орын алады. Демек, ол міндетті түрде айналасындағы адамдармен қандай да бір қарым-қатынаста болады. Қарым-қатынас процесі арқылы біз өзімізді және басқаларды түсіне бастаймыз, сонымен қатар олардың әрекеттері мен сезімдерін бағалаймыз. Бұл біздің өзіміздің тұлға ретінде сезініп, өмір сүріп жатқан қоғамда өз орнын алуға мүмкіндік береді. Бірақта қазіргі заман талабы деп айтамыз ба білмедім, адамның орнын электронды байланыс құралдары алмастыруда. 2 жасқа толмаған балалардың өзі ата-анасының ұялы телефондарында еркін меңгергенін көреміз. Сондықтанда кейбір балаларда қарым қатынас барысында әлеуметтік-психологиялық проблемаларды жиі байқаймыз. Жалпы қарым-қатынас бұл ұғым нені білдіреді? «Коммуникация» деген сөздің өзі бізге латын тілінен енген «хабарлау, сөйлесу, ортақ ету» деген мағынаны білдіреді. Адамдар арасындағы қарым-қатынас бір-бірімен сөйлесуге, сезімдерін білдіріп ақпарат алмасып, жаңа идеялардың туындауына алып келеді.
«Баланы адами қарым-қатынас әлеміне енгізу – мектеп жасына дейінгі баланың тұлғасын тәрбиелеудің маңызды міндеттерінің бірі»-деп Сухомлинский айтпақшы, адам дүниеге келген сәтінен бастап-ақ басқа адамдармен қарым-қатынас қажеттілігін сезінеді, ол үнемі дамып отырады. Қазіргі кезде балалардың бір-бірімен жақын араласып, қарым қатнынас жасау барысында елеулі қиындықтарға тап болатынын айта кетуіміз керек. Кейбір балалар басқа балалармен қалай тіл табысу керек екенін, кері жауап беруге ұялатын балаларды да көріп жатамыз. Сол үшінде балаларға кішкентай кезінен бастап басқаларға қамқорлық жасау, жанашыр болу керектігін, бір-біріне көмектесу керектігін, ренжітпеуге үйрету қажет. Қазіргі қоғамда педагогке үлкен талаптар қойылады. Педагог өзінің коммуникативтік мәдениетін жетілдіруге басты назар аударуы керек. Неліктен бұл сондай маңызды? Себебі педагог «адам-адам» жүйесінің маманы ретінде, белгілі бір коммуникативтік білімдердің, икемділіктердің, қабілеттерінің болуын білдіретін жоғары коммуникативтік мәдениетке ие болу керек. Педагогтің коммуникативтік мәдениеті педагогикалық мәдениеттің маңызы құрамдас бөлігінің бірі болып табылады. Оны жетілдіру қажеттілігі байланыс бойынша серіктес болған адамдармен; балалармен, әріптестермен, ата-аналармен әртүрлі және жан-жақты қарым-қатынасты қамтамсыз ететін педагог әрдайым қарым-қатынас үдерісіне қатысады. Педагогтің негізгі коммуникативтік икемділіктерін үш топқа бөліп қарастыруға болады.
-тұлғаарылық коммуникациялық икемділіктерді;
-бірін-бірі қабылдау мен түсіну икемділікттері;
— тұлғааралық қарым қатынас икемділіктері
Осымен байланысты коммуникативтік қабілеттер қамтиды
-өз эмоцияларын басқару икемділігі;
-байқампаздық және зейінді аудару мүмкіндігі;
-«өзін таныстыру» икемділігі
-ауызша және ауызша емес коммуникациялық икемділіктері.
Жалпы алғанда мұндай икемділіктер мен қабілеттер педагогикалық қарым-қатынас техникасын құрайды немесе педагогтің коммуникативтік мәдениетінің технологиялық жағын сипаттайды.
Балалар қарым-қатынасында және өзара әрекеттесуінде көптеген кедергілер туындауы мүмкін. Соның ішінде атап айтсақ,
-Мәнерлі емес сөйлеу;
-Сөйлеу кемшіліктері;
-Жұғымсыздық;
-Тұйықтық;
-Байланыс орнатуда ішінен тыну.
Балабақшада балалардың қарым-қатынасы мен дағдыларын дамыту – күрделі және көп қырлы үдеріс болғандықтан көптеген тәрбиешілер тренингтерді тиімді ұйымдастыру құралын пайдаланады. Тренинг топтық жұмысты тиімді ұйымбастыру нысаны болып табылады. Тренинг өткізу барысында жеке тәсілдеме қоланылады, қатысушылар өмірінен жағдайлар талданады, достық қалып, қауіпсіздік және сенім ахуалы құрылады. Сонымен қорытынды жасайық:
Қазіргі қазақ бала-бақшасындағы балалардың психикалық дамуының басты факторы қарым-қатынас болады. Балалар бұл кезеңде қарым-қатынасты ересек адамдармен және өз қатарластарымен құра алады.
Қазіргі қазақ бала-бақшасындағы балалардың қарым-қатынасы жағдайдан тыс – жеке бастық формамен сипатталады. Бұл кезеңде балалардың басқа адамдарды, яғни әлеуметтік ортасын танып білуге белсенділігі, қарым-қатынас жасауда өзара түсінісумен әрекеттестікті қажетсінуі, вербалды, вербалды емес қарым-қатынас тәсілдері дамиды. Айтылған форма негізінде балалар моральдық, адамгершілік құндылықтарын меңгереді, дикуссивті ойлана алады, эмоциялық жағымды реакциялар қалыптасады, өз-өзін аффективті – когнитивті тұрғыдан тани алады. Мектепте оқуға мотивациялық, интеллектуалдық және коммуникативтік тұрғыдан даяр болады. Олай болса, қазіргі қазақ бала-бақшасындағы балалардың қарым-қатынасты жетілдіруге басты назар аударылуы қажет. Өйткені, балалар, бүгінгі таңда Өз елі мен жерін көркейтіп, Қазақстанның намысын қорғайтын келешек ұрпақтың ақылшысы, тірегі балалар болмақ.