Қазіргі таңда білім беру процесінде жүзеге асып жатқан функционалдық сауаттылықтың мақсаты – оқушылардың білімдерін өмірде тиімді қолдануға үйрету. Сонымен қатар, ол орта білім жүйесінің парадигмасын түбегейлі өзгертудің негізі болып табылады. Тәуелсіз елді өркениетті әлемге танытатын, дамыған елдер қатарында терезесін тең ететін күш – білім және білімді ұрпақ. Сондықтан да оқушы білімін бағалауда мұғалімге мұғалімге жаңа бағытта жұмыс істеуді қажет етеді. Мұғалімдер өз сыныптарында болып жатқан істер мен қабылданып жатқан шешімдерде тәуелсіз, әрі ол үшін жауапты болып табылады. Осы мәселенің шешу жолдарының бірі оқушы білімін критериалды бағалау жүйесі бойынша анықтап, бағалау. Әлемде білім беру ісінің нәтижесін бағалай білудің өзіндік тәжірибесі қалыптасқаны белгілі. Бұл ретте біз үшін оқушының қаншалықты пайдалана алатындығы маңызды болып отыр. Ал біздің еліміздегі білім жүйесінде басым жағдайда оқушылар өздерінің алған теориялық білім деңгейімен бағаланып, сонымен ғана шектеліп жататыны белгілі. Осы орайда оқушы білімін критериалды бағалау – ауыл педагогтарына нақтылық алып келетін бірден-бір жүйе. Әлемдік жоғары деңгейге қол жеткізген жаңа оқыту әдісінің бірі – «PISA халықаралық зерттеуін жүргізу аясында оқушылардың функционалдық оқу сауаттылығын дамыту» бағдарламасы. Бұл бағдарламаның басты мақсаты оқушылардың «Функционалдық сауаттылық» деңгейін көтеру болып табылады. Оқушылардың ойларын дамытуға, алған білімдерін сыныптағы немесе айналасындағы түрлі дерек көздерімен яғни мұғалімнен, құрдастарынан, оқулықтан, түрлі ақпарат көздерінен алып оны ой елегінен өткізіп, білімдерін терең, жан-жақты меңгерген, қажет жағдайда күмәнді ойларын нақты жеткізе алатын, немесе пікір қосатын тұлға даярлау осы аталған бағдарламаның басты
-анық, айқындылығы;
-бағаның әділдігі;
-өзін бағалауға мүмкіндіктің берілуі.
Критериалды бағалау жүйесі бұрынғы бағалауға қарағанда қалыптастуршы және жиынтық бағалаумен ерекшеленеді.Қалыптастырушы бағалау оқытуды, әдістерді және осы мүмкіндіктерді іске асыру түрлерін жақсарту мүмкіндіктерін анықтауға бағытталған болса, жиынтық бағалау мақсатты баға қою және сертификаттау немесе оқытудың алға жылжуын тіркеу үшін оқыту қорытындысын шығару үшін қажет. Мұндай бағалау кезінде өзіңді басқа адаммен салыстыру шарты жоқ, сондықтан критерий түрлері бойынша мүмкіндігіңді бағалап, жетістікке жету жолдарын қарастыру.Критериалды бағалау жүйесінің өзіндік тиімділігі бар:
-заман талабына сай бәсекеге қабілетті, білімді, іскер, ойлау жүйесі дамыған, логикалық тұжырым жасауға бейім, еркін ойлай алатын жеке тұлғаны қалыптастырады;
-жеке жұмыстар жүргізу арқылы білім дәрежесін, ой-өрісін әрі қарай дамытады;
-біріккен сыныптардағы оқушылардың білім сапасын арттырады;
-оқушының тұлғалық бағытын белсенді позициясына бағыттауға мүмкіндік беретін бірден-бір бағалау жолы;
-тұлғаны өзіндік жауапкершілікке, тұғырлы нәтижеге, бағытқа жеткізетін, шығармашыл бағалау жүйесі.
Өйткені қазір оқушылардың білімділігі ғана басты рөлде емес, оқушының құзіреттілігін, оның жеке тұлғалық қасиеттерін дамыту, қоршаған ортамен дұрыс қарым-қатынасу, өзін-өзі дамыту, өзіндік білімін көтеру сияқты мақсаттар қойылған. Критериалды бағалау бұл мақсаттар мен міндеттердің барлық талаптарына сай орайластырылған. Орта білім беру мазмұнын жаңарту барысында критериалды бағалаудың қолданысқа енетіні мұғалім жұмысына үлкен жеңілдіктер әкелетіні сөзсіз.
қағидаты. Оқушылардың фунционалдық сауаттылығын дамыту барысында олардың бойында проблеманы шешу құзыреттілігі, коммуникативтілік құзыреттіліктерін дамытуға жол ашамыз. Функционалдық сауаттылық, кеңінен алғанда, оқушының мектепте алған білімі, білігі мен дағдысын адамзат қызметінің әртүрлі саласында, сонымен бірге тұлғааралық қатынастар мен әлеуметтік байланыстарда кездесетін тіршілік міндеттерін жан-жақты шеше білу қабілеті ретінде түсіндіріледі. Бұл талаптарды жүзеге асыру үшін оқушы білімін бағалауда мүлдем жаңа бағытта жұмыс істеу қажеттілігі туындайды. Осы қажеттілікті шешу жолдарының бірден-бір жолы оқушы білімін критериалды бағалау жүйесі бойынша сараптау. Критериалды бағалау жүйесінде ең маңызды нәрсе – оқу процесінің өзі, сол арқылы оқушы өзін-өзі бағалауды үйреніп, өз білімінің артықшылықтары мен кемшіліктерін көріп, әрі қарай қалай даму керектігін түсінеді, яғни бұл жүйеде оқушының қалай жұмыс жасағаны, қалай ойланғаны бағаланады. Бағалауды өткізу үшін, оқушылардың нені білетіндігін және не істей алатындығын анықтау қажет. Критериалды бағалау біріккен сыныптарда өзара бағалауды анық, шынайы, әділ жүргізуге септігін тигізеді. Мұғалім уақыты бағалаудың тиімділігі мен анықтығына кетпей, дайын берілген критерийлер арқылы оқушылардың өзара бағалануы мен өзін-өзі бағалауына жұмсалады. Критериалды бағалау – бұл білім берудің мақсаты мен мазмұнына негізделген оқушының оқу-танымдық құзырлығын қалыптастыруда алдын-ала белгіленген жетістіктермен салыстыру үрдісі. Критериалды бағалау жүйесінде ең маңызды нәрсе – оқу процесінің өзі, сол арқылы оқушы өзін-өзі бағалауды үйреніп, өз білімінің артықшылықтары мен кемшіліктерін көріп, әрі қарай қалай даму керектігін түсінеді, яғни бұл жүйеде оқушының қалай жұмыс жасағаны, қалай ойланғаны бағаланады. Ал критерийлер дегеніміз – оқытудың міндеттерін жүзеге асыратын өлшемдер. Бүгінгі күні оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау үрдісінің маңызы өте зор. Өйткені, білім беру жүйесінде ұзақ жыл бойы оқушылардың білімі бес балдық жүйемен, ал жетістігі басқа оқушының жетістігімен бағаланып келді. Яғни, оқушылардың оқу жетістігін шынайы бағалау болмады. Ал, мына жаңа жүйе оқушылардың оқуға деген қызығушылығын жоғарылатуға өз септігін тигізеді деген үміттеміз. Балдық жүйемен бағалау өте тиімді. Тиімділігі білім деңгейі үш түрлі оқитын баланың негізгі бағасы анықталады. Осы үш оқушының балдық жүйе арқылы негізгі бағасы анықталады. Осы үш оқушының балдық жүйе арқылы негізгі біліміне баға қойылып, орташа мен жоғарлатып қойылған бес иелері толық немесе нық беске ұмтылады. Критериалды бағалаудың басты ерекшелігі:
-алдын-ала ұсынылған бағалау шкаласы;
КРИТЕРИАЛДЫ БАҒАЛАУДЫ ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ
Танашева Камшат Жаксылыковна
Қарағанды облысы, Абай қаласы
«№14 мектеп-лицейі» КММқазақт тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
Загрузка…
Перезагрузить документ 
Открыть в новой вкладке 
